Deniz kuşlarının gökyüzündeki uçuşları görsel olarak etkileyici olabilir, ancak bu kuşların havadayken neler yaptığına dair detaylar genellikle gözden kaçar. Tokyo Üniversitesi’nden araştırmacı Leo Uesaka, günlerini bu ayrıntıları ortaya çıkarmaya adayarak, yelkovan kuşları üzerine yaptığı gözlemler sırasında oldukça ilginç bir davranışla karşılaştı: Bu kuşlar, tuvalet ihtiyaçlarını yalnızca havadayken gideriyor.
Japonya açıklarında yaşayan ve “ak yüzlü yelkovan” olarak bilinen bir tür deniz kuşunu inceleyen Uesaka ve ekibi, kuşların dört ila on dakikada bir, düzenli aralıklarla dışkıladığını ve bunu yalnızca uçarken yaptıklarını tespit etti. Su üzerinde dinlenir haldeyken bile ihtiyaç duyduklarında kısa bir uçuş yaparak bu işlemi tamamladıkları görüldü.
Araştırmanın çıkış noktası aslında bu davranış değildi. Ekip, deniz yüzeyinden havalanan kuşların bacaklarını nasıl kullandığını anlamak amacıyla Funakoshi Ohshima Adası’nda yaşayan yelkovanların gövdelerine küçük, arkaya dönük kameralar yerleştirmişti. Ancak toplanan görüntülerde dışkılama davranışı o kadar sık ve düzenli şekilde belirdi ki, bu konu başlı başına bir araştırma haline geldi.
Araştırmacı Leo Uesaka, çalışmaya başlarken böyle bir gözlem yapmayı planlamadığını, ancak kayıt altına alınan verilerin şaşırtıcı biçimde tutarlı olduğunu söylüyor: “Görüntülerde bu davranış tekrar tekrar karşımıza çıkınca, üzerinde durmamak mümkün olmadı.”
Daha önce kuş dışkısı üzerine yapılmış çalışmaların büyük kısmı kara kuşlarını konu alıyordu. Bu araştırma ise deniz kuşlarının deniz üzerindeki dışkılama alışkanlıklarını ayrıntılı biçimde inceleyen ilk örneklerden biri oldu. Üstelik kullanılan yöntem de oldukça dikkat çekici: Kamera açısı kuşların bacak hareketlerini izlemek amacıyla seçilmiş olsa da, sindirim düzenine dair beklenmedik derecede net bilgiler sundu.
Peki, bu davranışın bir nedeni var mı?
Şimdilik net bir açıklama yok. Ancak araştırmacılar, bu alışkanlığın uçuş sırasında vücut dengesiyle ya da su üzerinde kalmaya çalışırken karşılaşılan zorluklarla ilişkili olabileceğini düşünüyor. Ayrıca albatros gibi benzer uçuş yeteneklerine sahip deniz kuşlarında da aynı eğilimin görülebileceği tahmin ediliyor.
Bu gözlem yalnızca hayvan davranışları açısından değil, ekosistem üzerindeki etkileri bakımından da önemli olabilir. Çünkü deniz kuşlarının dışkıları, yüksek oranda nitrojen ve fosfor içeriyor. Bu da kıyı ekosistemlerinde doğal gübreleme gibi işlevler görebileceği anlamına geliyor. Öte yandan, dışkı yoluyla yayılan hastalıklar, özellikle de kuş gribi gibi, göç eden kuşlar üzerinden geniş alanlara taşınabiliyor. Dolayısıyla bu davranışın daha yakından incelenmesi, yalnızca biyolojik alışkanlıkları değil, bulaşıcı hastalıkların yayılma yollarını da anlamamıza yardımcı olabilir.
Her ne kadar konunun ilk bakışta tuhaf ya da önemsiz görünebileceğini kabul etse de, Uesaka bu tür gözlemlerin hayvan yaşamına dair beklenmedik derecede çarpıcı ayrıntılar sunduğuna dikkat çekiyor.
